Blogia
A cova do congro

Mar adentro

Leccom de tortuga

Nom se pode dar felicidade. Ainda que se pode compartir.

Sociedade enferma

Ainda que a nosa sociedade se chame cristiana, a súa moral é claramente xudea. A mensaxe de amor ao próximo nom conqueríu borrar o olho por olho velhotestamentario. Ata o ponto de que entender e perdoar determinadas agresións pode chegar a considerarse umha desviaçom da conducta, e clasificarse dentro do stress traumático có término psiquátrico Síndrome de Estocolmo. En qué clase de sociedade pode ser de tolos perdoar?

Heróis locáis

Os arpegios de Mark Knopfler tráenme á mente as imaxes do Norde de Escocia, onde um obstinado velho nom entendía porqué lhe chamaban progreso a vender o seu povo e máis a praia a umha petrolera para seren ricos e vivir num piso de Glasgow. Mentras o resto da xente discutía se um Rolls era milhor que um Maseratti porque no maletero colhían máis caixas de peixe, Ben, o local hero adicábase a pasear pola súa praia, desfrutando da vida da única forma que conhecía. Cecáis da única forma posível.
En Night on Earth, no segundo episodio da película, umha directora de casting vai num taxi conducido por Wynona Rider, falando incesantemente polo móvil. Está a buscar umha nova actriz, xoven, dura, um pouco basta. Entre chamada e chamada, fala coa taxista, que lhe conta as súas aspiraçoms na vida : ser mecánico de coches. Pouco a pouco, a buscadora de talentos vai vendo na taxista á candidata ideal para o papel que busca. Finalmente, coa cara iluminada de ilusión, ofrécelhe a oportunidade da súa vida : ser actriz. A taxista, míraa extranhada e lacónicamente responde “Nom, gracias”. A cara de asombro da directora de casting nom tem prezo “Maybe you don’t understand what I mean. I’m proposing you to be a MOVIE STAR!”. A taxista volta refusar. E a directora insiste “But… EVERYBODY wants to be a movie star”. “Not me” contesta a taxista “I want to be a mechanic”. E marcha, deixando á elegante senhora sumida na desorientaçom.
A minha maior aspiraçom é chegar á sabedoría de eses local heroes, que conservan su claridad en medio da estupidez circundante.

Memoria

O saber nom só ocupa lugar, senom que require um esforzo activo para a súa conservaçom, como a memoria electrónica que depende da electricidade para a conservaçom da informaçom. Por iso eu tenho a necesidade de escrever -externalizar- o meu conhecimento.

Cando eu escrevo qualquer cousa, descanso, liberándome da necesidade de lembrala.

No trabalho, tento escrevelo tudo.

Amigos

Que um é um e máis as circunstancias, é algo que dixo Ortega fai máis dum século. Esas circunstancias inclúen aos amigos. Os amigos, como umha pequena extençom da propia persoalidade, forman parte do que um é. Por iso é importante estar com eles, verse neles, e reconhecerse neles. Porque os amigos reflexan ás vezes esas partes da propia persoalidade que nos resultan máis difíciles, incómodas ou escuras.

Nom hai melhor sitio para atoparse a um mesmo que nos amigos.

Apariencias

A seguridade é umha das poucas cousas que é milhor aparentar que ter.

Filosofía

A guerra está perdida. Pero quedan moitas batalhas por ganhar.

Palavras

Cántas vezes discutimos polo que é o amor, a paz, ou amizade?. Eu digo que amor es isto e tí dis que é isto outro. A nosa linguage é extremadamente limitada dado o número de conceitos e variantes podemos maginar. Por iso, para deixar de pelexarnos por apropiarnos de palavras que som de todos, eu proponho a utilizaçom de umha ferramenta como ista ou ista, e que, en caso de necesidade, proporciona palavras novas para conceitos ambiguos.

  - Pero entón somos noivos ou nom?

  - Nom, oh!. Nós o que somos é reaprifs.

  - E iso qué é?

  - Agora cho explico, pero já imos por bom caminho.

Bosta de yak

Cando lín, fai um par de anos, o episodio autobiográfico de Heinrich Harrer, 7 años en el Tíbet, chamóume a atençom um detalhe da hospitalidade daqueles habitantes das altiplanicies nepalíes e tibetanas : cando nom podíam proporcionar teito a Herr Harrer ou simplemente para agasalhalo, dábanlhe merda de yak. A mín chocóume, coma ao protagonista ao principio, pero despóis ambos entendemos o asunto : a bosta de yak é o único combustible disponhível nesa altitude, i é o que se utiliza, nas chozas, para fazer lume. Veume este episodio á cabeza porque precisamente estaba eu a cabilar sobor do contido energético dos nosos excrementos. Eu sempre digo que "nom cagamos cinza" coma umha estufa de lenha, nem moito menos "CO2+H20", coma un motor. Quere isto dizer que o noso corpo (coma o do yak) nom aproveita toda a energía que contén aquelo que inxire, e que, polo tanto, gran parte do contido calórico dos alimentos chega intacto pra convertirse en biomasa (perdón polo eufemismo). E pensaba eu nisto, porque sigo a ver médicos e dietistas a fazer a sinxela ecuaçom de "calorías comes - calorías gastas = calorías engordas", obviando sempre que falha um factor de aproveitamento energético do corpo (os corpos coma os motores, carburan melhor ou peor)

Desta forma fago eu as minhas ecuaçoms :

  (calorías comes - calorías cagas) / calorías comes = alfa (factor de aproveitamento no ponto de equilibrio, característico da persoa)

  (calorías comes x alfa)  - calorías gastas = calorías engordas.

   Para transformalo en gramos, dividir por 9.000.

Cambeo climático

Aviso : o que continúa tem umha forte componhente especulativa.

José Enrique Campillo en El mono obeso (interesante livro sobor da orige e particularidades do metabolismo humán), adica umha parte a descreber cómo era a terra (e a alimentaçom dos nosos ancestros) na orige do género homo, fai ums 10 milhóns de anos. Titula a este capítulo "El paraíso terrenal" (desafortunado epónimo num livro evolucionista), e comeza así : "Hace unos veinte millones de años, durante el Mioceno, la tierra vivió unas condiciones climáticas paradisíacas. Los casquetes polares, con un emplazamiento diferente del actual, apenas eran unas pequeñas manchas de hielo; el nivel de los mares era mucho más elevados que en la actualidad  [...] el clima era especialmente cálido y húmedo, con lluvias abundantes, lo que condicionó la expansión de interminables selvas ecuatoriales y tropicales que rodeaban al mundo como una faja verde [...] Desde las costas del Atlántico en África hasta los confines de Asia se extendía un bosque impenetrable". Ao senhor Campilho sóbralhe moita literatura no livro, pero a hipótese semelha, ademáis de respaldada polo registro fósil, razoável  : um quecemento global leva a maior evaporaçom de auga, e polo tanto máis choivas, máis densidade arbórea, máis energía disponível para os seres vivos, etc.

Se isto é así, semelha que o cambeo climático que está a sofrer a terra vai traer um novo edén, máis ainda por canto os vegetáis vam ter CO2 para se fartar.

¿Porqué -entón- hai desertos?

Popularmente asociamos o deserto com area seca, ou, milhor dito secada, como se um día fose terra fértil , e fora desertizándose pouco a pouco. Sem embargo, a area é um producto típico do mar, onde é arrastrada polos ríos. Ponhamos o Sahara. Tendemos a pensar que o Sahara era parte da selva africana que, situada na parte máis quente do continente, foi secando pouco a pouco. A realidade é bem diferente : o Sahara era um gran mar que, probábelmente por umha elevaçom do terreo, ou bem por umha falha geológica, deu en vaciarse, literalmente, no Mediterráneo (Sánchez Dragó identifica este episodio có afundimento da Atlántida). A famosa "cova dos nadadores" de Lazlo Almasy (inspirador da novela El paciente inglés) tem debuxos de nadadores que nom vivían numha selva com lagos, senóm numha ilha no mar do Sahara. Ao vaciarse o mar, o légamo salgado que ficóu nom resultaba ajeitado para o crecimento vegetal, e já sabemos o resultado.

Desta forma, o deserto nom é o resultado dum lento proceso de quecimento e secado, senom da infertilidade do terreo e a incapacidade para atraer choiva. Á auga pásalhe o que a violencia : onde máis hai, máis cae. Para que se produza a choiva ténhense que dar dous factores : que o vento arrastre nubes, e que a humidade do aire se sature. Para o primeiro debe haber umha fonte de auga (ou humidade) perto. A propia masa forestal val perfectamente -como sucede no Amazonas-. Para o segundo -que a humidade se sature- debe haber, en primeiro lugar, humidade alta no ar. E despóis algo que faga que a masa húmida se comprima, coma umha montanha ou outra masa fría que colisione.

Onde quero chegar con tudo isto? Nom o sabía cando comecéi a escrever. A ver agora :

O quecimento global, ao contrario do que se pensa, nom crea desertos : globalmente as precipitaçoms deben aumentar.

O deserto trae máis deserto. E a selva trae máis selva. Globalmente, a cantidade de selva debería aumentar có quecemento. Porqué nom é así? Porque estamos a perder chan fértil. E, como a choiva tem que caer, cae en zonas onde nom será absorvida -nom confundir com retida- pola vegetaçom, i é conducida polos ríos, provocando inundaçoms. A alguén lhe soa?

Qué podemos fazer?

Enriquecer o chan e plantar vegetaçom.  O empobrecimento do chan, provocado polo traslado dos nutrintes que consumimos a fosas (vertedeiros, mar) onde nom sirven de nada, frena a espiral de "vida atrae vida".

Um -mal- ejemplo : qué melhor forma de acelerar o deserto que un cultivo que empobrece a terra e impide -por medio de plásticos- que fuxa a humidade?

Sobran ecologistas e falhan engenieiros de montes. Sequía e desertizaçom nom som producto de ningún cambeo climático. Mentras sigamos a mirar para arriba, á capa de ozono, e nom para abaixo, á terra, nom estaremos no caminho correcto.

A lecçom de Archeopterix

Para um rapaz de nove anos, a evoluçom é umha especie de forza mágica que fai que cando Charmander se cabrea, bote raios de cores e se convirta en Charizar. Pode parecer que nom é idade para explicar algo máis complexo, pero a verdade é que a transformaçom do Pokemon é moito máis difícil de entender que a que sucedéu na terra para que pithecantropo pasara a homo. Por iso o fin de semana decidín explicarlhe ao meu filho um pouco da teoría evolutiva.
A visión da evoluçom que circula popularmente é bastante deficiente. De ahí os -lógicos- ataques que recibe por parte de escépticos e creacionistas. A propia palavra evoluçom é enganosa, porque presupón progreso, cando na evoluçom nom tem sentido o progreso. Só a variedade : a multiplicaçom e a dezmaçom. Seguramente é umha herencia da nosa cultura judeo-cristiá, o sustituto do deus creador : se nom nos creóu Deus, creounos a evoluçom, cosa mesma inevitabilidade que aquél. O home, a inteligencia, tinhan que aparecer. A realidade que eu lhe estaba a explicar ao meu filho era que os organismos cambean, sem motivo nem direcçom. Algúns de eses cambeos danlhe umha ventaja que fará que tenhan máis descendencia mentras outros se reducen. Moitos cambeos som neutros. Todos som improváveis. Os cambeos -ao meu filho nom lhe digo palabrotas como mutaçoms- benéficos, os que fam que se adaptem milhor ó medio, farán que os organismos se imponhan e superen en número aos outros : os máis rápidos fuxirán dos inimigos, os máis fortes ganharán nas loitas, e os de pescozo máis longo comerán as folhas máis altas. Pero isto é localmente, a curto prazo -geológico, claro- A longo prazo, a adaptaçom local tem menos importancia, porque o mundo cambia. Cando no final do devónico cambearon as propiedades físicoquímicas do mar, o 90% das especies desapareceron. Cando no jurásico um meteorito chocóu coa terra, os animáis máis grandes nom puideron superar o frío. E cando o home invadéu tódolos hábitats, as feroces águias estamse a extinguir, e galinhas e pombas a convertirse nas especie predominantes.
Estabamos a pasear pola praia de Gradín. Umha garceta e máis umha garza real buscabam cangrexos na area. Um cormorán pasaba voando a ras do mar, com umha preciçom milimétrica. Dous biluricos en celo perseguíanse dando no aire giros impensáveis. As gaivotas buscabam qualquer resto que comer.
Entón faleilhe de Archeopterix.
Fai 65 milhóns de anos -díxenlhe- a terra estaba poboada de dinosaurios. Estabam os fortes Triceratops, os feroces Tiranosauros Rex, os enormes Brontosauros. Había moitísimas variedades diferentes, i, entre éstas, había um dinosaurio, moito máis pequeninho, que nom era nem forte, nem rápido, nem fero, que ademáis era moi raro, porque desenrolara ums brazos moi longos, cós dedos larguísimos separados e umhas escamas tamén máis longas do normal. Habitualmente era torpe, e tínhase que esconder para nom ser comido polos depredadores. Os brazos, que habitualmente eran un estorbo, servíanlhe para poder quecerse ou enfriarse rápidamente. Cando saía dos escondites, extendía os brazos ao sol e quecíase. Cando os plegaba, cobríase e conservaba o calor. Se os extendía na sombra, enfriábase. Nom era um dinosaurio especialmente exitoso, e apenas tinha importancia rodeado dos primos jurásicos, que eram os máis grandes, os máis fortes, os máis poderosos.
Pero toda esa forza nom lhes valéu de nada. Porque um meteorito chocóu contra a terra. O planeta cobréuse de polvo nom um día nem um ano : centos de anos. A terra enfrióuse e os grandes dinosaurios, entre o frío e a falta de comida, remataron extinguíndose. Mentras tanto, o pequeno Archeopterix saía e extendía os séus brazos ao escaso sol e quecíase o suficiente para seguir vivo. Junta él, ums pequenos e curiosos animáis, coma ratos, completamente inadvertidos ata entón, nom só sobrevivían, senón que, gracias a que tinhan pelo para combater o frío, ían en aumento : eram os mamíferos.
Ao cabo dums poucos milhóns de anos, o panorama na terra cambeara completamente. Extintos tantos animáis, o que había, sobre todo, eran mamíferos, que comezaban a existir numha variedade inmensa, e, entre os saurios, apenas os lagartos máis pequenos. E Archeopterix. Archeopterix, pouco a pouco, siguéu cambeando. Os brazos longos, seguiron adaptándose, e as escamas medraron ainda máis, ramificándose. Um día, um archeopterix escapóu dum depredador com umha técnica nunca usada ata entón : voando. Aqueles brazos tan raros, evolucionados para quecerse, serviran para algo completamente distinto : voar.
O méu filho mirábame um pouco extranhado, i entón eu sinaléi aos paxaros que tinhamos diantes : “eses, e todos os paxaros da terra, son descencentes de aquel dinosaurio tan ridículo : o Archeopterix. O único que tivo éxito. O que sobrevivéu.”
Esta historia que eu lhe contaba, é umha historia real. É Historia. E contém umha lecçom importante que eu quería transmitir ao meu filho : está bem adaptarse ao entorno, está bem ser eficiente, bó no mundo e na sociedade. Pero, cando as cousas cambian, é fundamental ter algumha desas cousas tan extranhas, que habitualmente parece que nom sirven para nada, como os brazos ridículos do Archeopterix. Porque nós nom temos que esperar a que chegue um meteorito : as cousas já cambean, dia a día, moi depresa, ó noso arredor. E apostar a nosa supervivencia á especializaçom de umha habilidade é perigosísimo.
Por eso eu dígolhe ao meu filho que sí, que estude, que aprenda cousas úteis, que seja médico, enxenieiro, ou mariscador. Que seja válido e eficiente na sociedade. Pero que lea comics, filosofía, paleontología e poesía. Que aprenda música clásica e pintura moderna. Que visite pobos abandoados, que conheza culturas, que caminhe polo monte de noite. Que fale cós animáis, coas plantas, que lea na praia as marcas da marea, que calcule o tránsito dos planetas. Que faga cousas completamente inúteis, absurdas, que nom valen para nada. Porque um día esas cousas nom só lhe podem salvar a vida, senon que serán as alas que, coma ao Archeopterix, lhe poden fazer, no futuro, voar.

Efecto Tetris

A minha amiga Ana chámao efecto Tetris : ás vezes os problemas caen, um e outro, no taboleiro da nosa vida, cada um coa súa forma caprichosa, creando um monte de preocupaçoms que medra e medra, sem encaixe, sem aparente soluçom.

Pero de súpeto, cando as filas están a ponto de chegar arriba de todo : um rectangulinho rosa. Caen catro filas. Os bloques soltos de arriba encaixan justo nos ocos de abaixo, e, sem saber cómo, clas-clas-clas, os bloques, os problemas, derrúbanse ums aos outros e van desaparecendo, coma um castelo de naipes que se desmorona, deixando um panorama limpo e optimista.

Sí Aninha : ás vezes pasa o efecto tetris. E, coma um vento de tempestade, déixanos nos oubidos o eco remoto dum trono, sulinhando o silencio.

Pantasmas

A soedade, coma qualquer sentimento, nom é umha plataforma, que é umha escaleira. Poderíamos ponher no escalón máis baixo, a soedade física, um pouco máis arriba, a soedade em companha de seres que nom som ninguén. Subindo um pouco, a soedade ante conhecidos que son apenas medio persoas, com historias, mais nom Historia. Máis arriba, a soedade com gente cercana, querida, conhecida, esa soedade metafísica, da conciencia, incapaz -completamente incapaz- de conhecer outra conciencia máis aló da aproximaçom mecánica da linguaxe, eses estériles intentos de se comunicar, esa frustraçom ante a imposibilidades de fazerse entender, máis aló dum sistema de signos demasiado concretos. Cecáis hai um ponto máis de soedade, a de aqueles –quase máquinas- que tenhen apenas consciencia de sí mesmos. Pero nom sei se o termo soedade -como sentimento- sería aplicável a este seres.
Pero eu nom quería falar da soedade metafísica, senóm desa que sentimos os que vivemos rodeados de pantasmas.
Num relato –creo lembrar- de Chesterton, um policía pedíalhe ao porteiro, que nom deixase pasar a ninguén ao edificio. Ás poucas horas, um home era asasinado num dos pisos. Perguntado polo policía, o porteiro insistía en que nom entrara ninguén. Pero ao pouco, chegaba o Padre Brown e solucionaba o misterio : dende logo que alguén entrara no edificio, pero ese alguén nom era ninguén, era umha pantasma, um deses seres que viven ó noso carón sem que sexamos apenas conscientes. Esto explicaba o Padre Brown : que o carteiro -coma tantos- pasaba completamente desapercibido como persoa, i entrara no edificio sem ser 'visto' polo porteiro.
Numha cidade vivimos rodeados de pantasmas : carteiros pantasma, porteiros pantasma, vicinhos pantasma, dependentes pantasma. Gente que vive ó noso redor, pero que nos é transparente ou –si acaso- som figuras carentes de profundidade, planas, bidimensionáis. O decorado da nosa vida, máis nom parte dela.
Nos sitios máis pequenos a cousa é diferente. Ata o carteiro é alguén. Lembro umha entrevista que lhe fixeran a Lluis Llach. Contaba que despóis de umha crise persoal, decidéu marchar a vivir a Porrera, o pobo da súa nai, tras 50 anos en Barcelona. E dicía que umha das cousas que máis notóu era ésta, e que el expresaba así : “Sales a la calle, dices ‘hola’, y es la María”.
Cando eu saio da casa, digo ‘hola’, i é umha pantasma.

Decisión

  - Se tiveras que elixir, quém serías : um Van Gogh ou um Alejandro Sanz?

  - Podesmo repetir? É que por esta orelha nom oio bem.

Consciencia

Fai um milhón de anos, um home espertóu, de súpeto, á consciencia. O primeiro que pensóu foi  "Cando me puxen sobre dúas patas, nom doéu tanto".

O segredo

Cando miro para atrás na minha vida, vejo que tiven tanta, tanta sorte.... e sem embargo nom acredito nela, nom confío nela. Seguramente ése seja o segredo.

Tempo (I)

O tempo nem dá nem quita raçoms. Pero é um maestro inventándoas.

Verdade

O problema nom é que haja gente que se cré em posseçom da verdade. O problema é creermos que existe a verdade.

Esquizoo

Sempre penséi que os que conseguían fazer da súa afiçom o seu modo de vida eran ums afortunados mentras pola contra, os que fan do trabalho a súa afiçom, son dignos de compaixom.

Pensaba que o escritor, o pintor, o músico, o viajeiro, o futbolista, tinhan umha liberdade, um desfrute da súa actividade persoal e profesional envexável. "Pasan o día pintando, viajando, jogando : divirtíndose", pensaba eu, "Tem que ser umha maravilha!". Ata que um día díxenlhe a um primo meu que viajaba moito por trabalho, que era afortunado por conhecer tantos lugares. El, que estaba farto de nom parar num sitio, de apenas ver á familia, respostóume : "Pensar que se desfruta viaxando por obriga, é como pensar que as putas desfrutan có sexo. O que para tí é um desafogo, para nós é trabalho duro e desagradável".

Por iso, despóis de algúm tempo de tentar achegar trabalho e ocio, despóis de anos pensando que a esquizofrenia de trabalhar diligentemente e despóis fazer o esforzo de continuar a explotar o tempo livre ía acabar comigo, agora penso que som um afortunado. Penso na mágoa dos que perderom a única afiçom que tinhan convertíndoa num trabalho, e nos que, máis desgraçados aínda, por nom ter um hobby fixeron do trabalho a súa única afiçom.

Eu gosto da música, a poesía, a astronomía, a ciencia, o mar, caminhar polo monte, viajar. Dende logo nom tenho tempo para adicarlhe a tudo iso como gostaría, pero podo alomenos desfrutar, modesta e limitadamente, de fermosos momentos. Moitas veces frústrame o feito de nom dispor de máis tempo, de sofrer a consciencia desa limitaçom, a raiba de ir a clase de piano cansado polo día de trabalho. Pero num mundo en que hai que escolher entre estar mal ou estar peor, quero pensar que estou entre os que están mal. Porque neste mundo de tolos, só se pode elegir entre dúas patologías : paranoia i esquizofrenia.

Eu aspiro a manter a esquizofrenia.

Oferta

Cando eu lhe falo á gente do que cunde o tempo numha cidade pequena, das vantages evidentes de esa vida sem o estrés pola perda de tempo provocada polos desprazamentos de Madrid, os aboriges síntense un pouco incómodos e soen replicar có mesmo argumento : "Sí, pero en Madrid lo tienes todo : museos, cines, teatros, conciertos. Tienes muchísima más oferta de ocio que en cualquier otro sitio". Oferta... é curioso cómo a gente pensa que ter "oferta" é ter algo. O famoso "poder elegir" da sociedade de consumo. "É milhor ter 1.000 que 100 porque así podes elegir entre máis cousas". Dá igual que só poidas colher umha. A éstes, eu sempre lhes pregunto que a cántas obras de teatro foron o ano pasado. Normalmente umha ou dúas, como moito. Entón eu conto que os meus pais, en Pontevedra, nunca ven menos de 5 obras de teatro ó ano. Tenhen menos para elegir, pero, alomenos, poden ir.

Já dizía Caeiro que era melhor ter ouvidos que ter um piano. Ter moitos teatros perto nom é tam bom coma ter tempo para ir a eles. Ter moitos cartos tampouco val de moito sem tempo (hoje ou nunca) para os desfrutar. Hermós expresábao moi bem : "Quien tenga más que cene dos veces"