Mar adentro

Claridade

"Cada día un anciano recibía insultos y burlas de los niños del vecindario. Un día, recurrió a una treta, ofreciéndoles un dólar si volvían al día siguiente para repetir los insultos. Los niños acudieron, le hicieron rabiar y a cambio se ganaron su dinero.
El anciano les prometió de nuevo. "Si volvéis mañana, os daré cincuenta centavos". Y acudieron otra vez y, tras insultarle, recibieron su paga. El anciano les animó para que le siguieran haciendo enfadar al día siguiente, aunque esta vez a cambio de 20 centavos.
Los niños se indignaron: no iban a insultarle por tan poco dinero.
Desde entonces el anciano vivió tranquilo"

   Ainda que pareza mentira, esta historia está sacada de um web sobre motivaçom do persoal para o trabalho, e aparece contraposta a esta outra historia :

"-¡Vaya! ¿Conque te han castigado?
Tom no se dignó a contestar. Seguía pintando entusiasmado, separándose de vez en cuando de la valla y observándola con mirada de artista.
Ben, que tenía en la mano una manzana muy apetitosa, se quedó con la boca abierta, pues no acertaba a comprender nada.
-Oye, Tom, me voy a nadar, ¿no quieres venir? ¿O es que tienes que trabajar?
-¡Hola, Ben! Estaba tan entusiasmado pintando la valla que ni siquiera te había visto.
-¡No dirás que prefieres trabajar a ir a nadar!
-Depende de lo que tú llames trabajo. A mi me encanta pintar la valla."

Esta segunda historia era a que eu buscaba para ilustrar o que quería contar hoje num post, que era o engano contínuo deste mundo para nos convencer das virtudes do trabalho. Tom Sawyer está fastidiado porque a tía Molly castigóuno, e tem que trabalhar, e nom pode ir nadar. Sem embargo, toma esa actitude para enganar ós outros nenos que rematan fazendo o trabalho por él, e incluso pagando umha mazá polo privilegio de pintar um valado. Eu -que nom tenho a sorte de ter umha orde de valores e crenzas bem establecida- sinto umha estranha sensaçom ante esta escea.

Porque, por enriba da obviedade de que Tom engana ós amigos, de que pintar um valado é menos entretido do que ir nadar, está a realidade nom menos obvia de que os amigos desfrutan realmente, dese trabalho. E, se umha das metas da vida é desfrutar... qué pode haber de censurável nisto?

Así, a concluçom, tem que ser que, se um persegue o benestar, desfrutar do trabalho nom é algo censurável, ainda que este desfrute seja froito dum engano, ou dumha utilizaçom interesada.

"Se um persegue o benestar". Esa premisa é necesaria para que a concluçom seja certa. Pero, debe um perseguir o benestar? Este, penso eu, é a cuestion. Busca um o benestar, a felicidade, a satisfacçom? Som as tres cousas o mesmo?

Aquí -penso- já nom hai respostas sinxelas, e cada um terá a súa. A minha é nom.

Porque eu -a risco de parecer um pouco clasista- penso que o home tem que aspirar a algo máis que a felicidade. Ou, por dicilo de outra forma, tem que se preocupar pola calidade da súa felicidade. Nom pode ser o mesmo ser feliz trabalhando 10 horas, comendo umha pizza e mirando "Los Serrano", ou desfrutando de um "Lied de Strauss mientras se bebe un excelente blanco Borgoña" (permítame um amigo este chisco de olho). Nom pode ser o mesmo.

Nom é o mesmo. E, sem embargo, penso que nom é objectivamente milhor. O que persega a felicidade detrás de um soldo, fai bem. O que busque "salvar mi claridad" a costa desa felicidade, tamén fai bem. Eu, no meu gosto pola contradicçom (sinónimo de vida), tento nadar a medias augas. Trabalhar, sí, desfrutar, sí, e salvar a minha claridade.

Como final, este correo do Julio (que sempre é capaz de ponher en palavras as cousas máis complicadas), que acabo de recever :

A propósito de esto de la claridad, recuerdo una frase de las cartas de Van Gogh a su hermano Theo, una frase que me impresionó mucho en su día, en la que el pintor afirma:

"Mi razón está hundida a medias."

El pobre Vincent quería salvar su claridad a través de la pintura, no tenía otro medio.

Me pregunto si no es esa la expresión más certera de la condición humana: tener la razón hundida a medias. Nunca del todo a flote, nunca del todo hundida.

Vivo numha eterna versión borrador.

Paráfrase

Quem fala a Deus espera / falarse a sí propio um día.

Ler

A fame excesiva de livros parécese á súa completa indiferencia. O tragón nom soe ser bom gourmet.

Necesidades

Pasamos de mercar aquelo que precisamos, a precisar aquelo que podemos mercar.

Tí

Hai feridas que nom curan nunca,
pero hai cicatrices fermosas.

Débedas

A única débeda contraída polo artista é coa súa soberbia.

Historia da historia

Fai anos, cando era um cándido rapaz de 15 anos, lín um livro titulado “Supermemoria”. Nel explicábase um método para potenciar a memoria, e para lembrar as cousas com máis facilidade. O método consistía, básicamente, en crear umha historia, un conto, coas cousas que había que lembrar. Canto máis estrambótica melhor. Por ejemplo, se trataba de lembrar umha sucesión de 50 números (espectacular experimento que eu realizaba), cada dígito tinha asociado um objecto, e había que construir, según se lían os números, umha historia surealista, com este objectos. O método funcionaba.
 
Có tempo, decatéime de que este método nom é senom levar ás últimas consecuencias o funcionamento habitual da memoria.
 
A memoria é umha magnífica novelista. Aquel conjunto de feitos absurdos, incomprensíveis, incoherentes, ou escasamente lógicos, que um día forom presente, som, na memoria, o relato perfeito do que nunca sucedéu. É o atractivo da memoria : mirando hacia atrás, as cousas tenhen senso. E digo tenhen, que nom tinhan. Porque nom hai que deixarse enganar pola memoria : as cousas nom tinhan senso no pasado : tenhen senso ahora que son pasado.
 
Qualquer tempo pasado nom foi milhor. O atractivo do pasado nom é que seja o relato do melhor que tivemos.  O atractivo do pasado é que é um relato. Coherente, comprensível. Mirar ó noso pasado é como mirar umha película, ou ler umha novela. Feitos ordenados, com relaçoms causáis claras.
 
Sucede o mesmo coa historia. A historia é o registro novelado de umha realidade ambigua, que nunca tivo senso. Sóese dizer que os pobos que nom lembran o seu pasado están condeados a repetilo. Fermosa mentira. O home (escrito está dende o eclesiastés) está condeado a repetir o pasado, e lembralo nom ajuda gran cousa a evitalo. Porque lembralo nom é conhecelo ou conhecerse.
 
Os primeiros historiadores (herodotos, catones), os antigos contadores de gestas eran (honestos) novelistas que sabían que facían, sabían que estaban a inventar umha novela mítica da memoria. Sabían que o que contaban nom era umha foto da realidade pasada, senóm umha historia, umha certa ordenaçom de feitos e causas que para o entendimento tinhan senso e que eran, polo tanto, susceptíveis de ser lembrados. Nesa época nom existía distinçom entre a historia e umha historia. Esa puxémola nós a posteriori.
 
Penso (postulo) que o pasado/historia comezóu a ter certo (e inxustificado) prestixio, comezóu a se falar da ciencia da historia, cando se comezóu a falar de ciencia, de eses supostos fenómenos ordenados, controláveis, repetíveis. Cando Galileo repitéu o enésimo lanzamento dum objecto dende a torre de Pisa com semelhante (para o científico idéntico) resultado, o mundo lanzóuse a celebrar que o tempo é repetível, que as mesmas condiçoms iniciáis levan ós mesmos resultados. Que Napoleón nom podería deixar de ir a Waterloo a perder umha batalha.
 
Comezóuse a pensar num tempo isotrópico, reversível. E a historia comezóu a ser coma umha relaçom de feitos abstractos, um frío experimento científico, algo que se pode estudar. Nom máis um fermoso relato. Nom máis o mito.
 
Có tempo Galileo caéu da torre. Fai tempo que a ciencia, de tanto achegarse á realidade, chocóu com ela. Agora a ciencia (nom nos enganemos) está a ser sustituida pola tecnología, que é como o tío rico de América: que como nom pode predecir o caudal dum río, fai um encoro para controlalo. A ciencia tentaba estudar a realidade : a tecnología fuxe da realidade construíndo umha propia á medida dos seus presupostos (apropiada e polisémica palavra).
 

Nestas circunstancias é lógico o fenómeno paralelo que sucede coa ciencia da memoria : a historia está a ser sustituida polo periodismo. Se nom se entende a realidade, constrúese umha á medida dos presupostos. Dende a cobertura de actos oficiáis ós reality shows, o periodismo novela umha realidad inventada. Mentras ciencia e historia descansan no limbo dos justos a súa derrota, tecnología e periodismo avanzan triunfantes, convergendo cara á interfaz única : a pantalha. E cara ó suceso único : o espectáculo.

I eu pregúntome : tem algum futuro a memoria?

 

Escrever (II)

Escrever para pensar. E pensar para escrever. E utilizar este blog coma umha ferramenta de registro, coma um encefalograma que atestigue que, pese á estulticia reinante, seguimos vivos.

Refran

Deus fai ganhar cartos a quem nom tem tempo para gastalos.

Uniformidade

Dicía Ortega en 1924 que o mundo sigue etapas cíclicas, e que o século XX ía ser masculino e pueril. Se engadirmos occidental, a descripçom da nosa sociedade estaría cáseque completa.
Estamos a viver umha época masculina, isto é, dominada polos valores masculinos de competitividade, egoismo, sexualidade explícita... A mulher tivo que asumir coma séus todos estes valores disfrazados baixo o lema da igoaldade. A mulher é, por natureza, altruista, entregada á prole e á especie. Nom encaixa com este esquema competitivo, feroz. E a súa sexualidade é íntima, privada, sutil, e dende hai 40 anos, convencérona de que liberarse consistía en identificarse coa sexualidade masculina : explícita, atrevida, impúdica.
E ista masculinizaçom da sociedade sucede cando a mulher tem máis presença e peso nela.
A puerilidade vese reflexada, principalmente no culto ó corpo (que, como dí Ortega, só é fermoso na mocidade). A exaltaçom do deporte, a cirugía estética, a explosióm da moda e as top-models... todos son signos de puerilidade e juventude da sociedade.
E, paradóxicamente, esta puerilidade da sociedade dase tamén na sociedade máis velha da historia.
Da occidentalizaçom nom compren mostras. Ata chinos e japoneses visten de traje e garabata. Para mín, o ejemplo máis humilhante disto é a Orquesta Oriente-Occidente de Daniel Barenboim, na que, para demostrar a igoaldade de culturas, nom se lhe ocorre outra cousa ó iluminado pianista, que juntar xudeos e árabes... a tocar música clásica occidental, ó jeito occidental (ningún violinista asindo o violín ó jeito árabe, inverso ó noso), e, dende logo com vestimenta occidental (nom ían ir en chilaba, nom?). Ista é a súa idea de igoaldade.
De novo, esta occidentalizaçomprodúcese cando o mundo oriental triplica en número ó occidental.
Cómo se explican estas contradicçoms? Será certo, tamén a nivel social, o refrán dime de qué presumes...

Nostálgias

Ás vezes tenho medo de criar umha nostálgia folklórica.

Pesimistas

Os que pensan que todo vai sair mal nom som pesimistas : som choróns.
Os auténticos pesimistas pensan que todo está saíndo mal