A lecçom de Archeopterix
Para um rapaz de nove anos, a evoluçom é umha especie de forza mágica que fai que cando Charmander se cabrea, bote raios de cores e se convirta en Charizar. Pode parecer que nom é idade para explicar algo máis complexo, pero a verdade é que a transformaçom do Pokemon é moito máis difícil de entender que a que sucedéu na terra para que pithecantropo pasara a homo. Por iso o fin de semana decidín explicarlhe ao meu filho um pouco da teoría evolutiva.
A visión da evoluçom que circula popularmente é bastante deficiente. De ahí os -lógicos- ataques que recibe por parte de escépticos e creacionistas. A propia palavra evoluçom é enganosa, porque presupón progreso, cando na evoluçom nom tem sentido o progreso. Só a variedade : a multiplicaçom e a dezmaçom. Seguramente é umha herencia da nosa cultura judeo-cristiá, o sustituto do deus creador : se nom nos creóu Deus, creounos a evoluçom, cosa mesma inevitabilidade que aquél. O home, a inteligencia, tinhan que aparecer. A realidade que eu lhe estaba a explicar ao meu filho era que os organismos cambean, sem motivo nem direcçom. Algúns de eses cambeos danlhe umha ventaja que fará que tenhan máis descendencia mentras outros se reducen. Moitos cambeos som neutros. Todos som improváveis. Os cambeos -ao meu filho nom lhe digo palabrotas como mutaçoms- benéficos, os que fam que se adaptem milhor ó medio, farán que os organismos se imponhan e superen en número aos outros : os máis rápidos fuxirán dos inimigos, os máis fortes ganharán nas loitas, e os de pescozo máis longo comerán as folhas máis altas. Pero isto é localmente, a curto prazo -geológico, claro- A longo prazo, a adaptaçom local tem menos importancia, porque o mundo cambia. Cando no final do devónico cambearon as propiedades físicoquímicas do mar, o 90% das especies desapareceron. Cando no jurásico um meteorito chocóu coa terra, os animáis máis grandes nom puideron superar o frío. E cando o home invadéu tódolos hábitats, as feroces águias estamse a extinguir, e galinhas e pombas a convertirse nas especie predominantes.
Estabamos a pasear pola praia de Gradín. Umha garceta e máis umha garza real buscabam cangrexos na area. Um cormorán pasaba voando a ras do mar, com umha preciçom milimétrica. Dous biluricos en celo perseguíanse dando no aire giros impensáveis. As gaivotas buscabam qualquer resto que comer.
Entón faleilhe de Archeopterix.
Fai 65 milhóns de anos -díxenlhe- a terra estaba poboada de dinosaurios. Estabam os fortes Triceratops, os feroces Tiranosauros Rex, os enormes Brontosauros. Había moitísimas variedades diferentes, i, entre éstas, había um dinosaurio, moito máis pequeninho, que nom era nem forte, nem rápido, nem fero, que ademáis era moi raro, porque desenrolara ums brazos moi longos, cós dedos larguísimos separados e umhas escamas tamén máis longas do normal. Habitualmente era torpe, e tínhase que esconder para nom ser comido polos depredadores. Os brazos, que habitualmente eran un estorbo, servíanlhe para poder quecerse ou enfriarse rápidamente. Cando saía dos escondites, extendía os brazos ao sol e quecíase. Cando os plegaba, cobríase e conservaba o calor. Se os extendía na sombra, enfriábase. Nom era um dinosaurio especialmente exitoso, e apenas tinha importancia rodeado dos primos jurásicos, que eram os máis grandes, os máis fortes, os máis poderosos.
Pero toda esa forza nom lhes valéu de nada. Porque um meteorito chocóu contra a terra. O planeta cobréuse de polvo nom um día nem um ano : centos de anos. A terra enfrióuse e os grandes dinosaurios, entre o frío e a falta de comida, remataron extinguíndose. Mentras tanto, o pequeno Archeopterix saía e extendía os séus brazos ao escaso sol e quecíase o suficiente para seguir vivo. Junta él, ums pequenos e curiosos animáis, coma ratos, completamente inadvertidos ata entón, nom só sobrevivían, senón que, gracias a que tinhan pelo para combater o frío, ían en aumento : eram os mamíferos.
Ao cabo dums poucos milhóns de anos, o panorama na terra cambeara completamente. Extintos tantos animáis, o que había, sobre todo, eran mamíferos, que comezaban a existir numha variedade inmensa, e, entre os saurios, apenas os lagartos máis pequenos. E Archeopterix. Archeopterix, pouco a pouco, siguéu cambeando. Os brazos longos, seguiron adaptándose, e as escamas medraron ainda máis, ramificándose. Um día, um archeopterix escapóu dum depredador com umha técnica nunca usada ata entón : voando. Aqueles brazos tan raros, evolucionados para quecerse, serviran para algo completamente distinto : voar.
O méu filho mirábame um pouco extranhado, i entón eu sinaléi aos paxaros que tinhamos diantes : eses, e todos os paxaros da terra, son descencentes de aquel dinosaurio tan ridículo : o Archeopterix. O único que tivo éxito. O que sobrevivéu.
Esta historia que eu lhe contaba, é umha historia real. É Historia. E contém umha lecçom importante que eu quería transmitir ao meu filho : está bem adaptarse ao entorno, está bem ser eficiente, bó no mundo e na sociedade. Pero, cando as cousas cambian, é fundamental ter algumha desas cousas tan extranhas, que habitualmente parece que nom sirven para nada, como os brazos ridículos do Archeopterix. Porque nós nom temos que esperar a que chegue um meteorito : as cousas já cambean, dia a día, moi depresa, ó noso arredor. E apostar a nosa supervivencia á especializaçom de umha habilidade é perigosísimo.
Por eso eu dígolhe ao meu filho que sí, que estude, que aprenda cousas úteis, que seja médico, enxenieiro, ou mariscador. Que seja válido e eficiente na sociedade. Pero que lea comics, filosofía, paleontología e poesía. Que aprenda música clásica e pintura moderna. Que visite pobos abandoados, que conheza culturas, que caminhe polo monte de noite. Que fale cós animáis, coas plantas, que lea na praia as marcas da marea, que calcule o tránsito dos planetas. Que faga cousas completamente inúteis, absurdas, que nom valen para nada. Porque um día esas cousas nom só lhe podem salvar a vida, senon que serán as alas que, coma ao Archeopterix, lhe poden fazer, no futuro, voar.
A visión da evoluçom que circula popularmente é bastante deficiente. De ahí os -lógicos- ataques que recibe por parte de escépticos e creacionistas. A propia palavra evoluçom é enganosa, porque presupón progreso, cando na evoluçom nom tem sentido o progreso. Só a variedade : a multiplicaçom e a dezmaçom. Seguramente é umha herencia da nosa cultura judeo-cristiá, o sustituto do deus creador : se nom nos creóu Deus, creounos a evoluçom, cosa mesma inevitabilidade que aquél. O home, a inteligencia, tinhan que aparecer. A realidade que eu lhe estaba a explicar ao meu filho era que os organismos cambean, sem motivo nem direcçom. Algúns de eses cambeos danlhe umha ventaja que fará que tenhan máis descendencia mentras outros se reducen. Moitos cambeos som neutros. Todos som improváveis. Os cambeos -ao meu filho nom lhe digo palabrotas como mutaçoms- benéficos, os que fam que se adaptem milhor ó medio, farán que os organismos se imponhan e superen en número aos outros : os máis rápidos fuxirán dos inimigos, os máis fortes ganharán nas loitas, e os de pescozo máis longo comerán as folhas máis altas. Pero isto é localmente, a curto prazo -geológico, claro- A longo prazo, a adaptaçom local tem menos importancia, porque o mundo cambia. Cando no final do devónico cambearon as propiedades físicoquímicas do mar, o 90% das especies desapareceron. Cando no jurásico um meteorito chocóu coa terra, os animáis máis grandes nom puideron superar o frío. E cando o home invadéu tódolos hábitats, as feroces águias estamse a extinguir, e galinhas e pombas a convertirse nas especie predominantes.
Estabamos a pasear pola praia de Gradín. Umha garceta e máis umha garza real buscabam cangrexos na area. Um cormorán pasaba voando a ras do mar, com umha preciçom milimétrica. Dous biluricos en celo perseguíanse dando no aire giros impensáveis. As gaivotas buscabam qualquer resto que comer.
Entón faleilhe de Archeopterix.
Fai 65 milhóns de anos -díxenlhe- a terra estaba poboada de dinosaurios. Estabam os fortes Triceratops, os feroces Tiranosauros Rex, os enormes Brontosauros. Había moitísimas variedades diferentes, i, entre éstas, había um dinosaurio, moito máis pequeninho, que nom era nem forte, nem rápido, nem fero, que ademáis era moi raro, porque desenrolara ums brazos moi longos, cós dedos larguísimos separados e umhas escamas tamén máis longas do normal. Habitualmente era torpe, e tínhase que esconder para nom ser comido polos depredadores. Os brazos, que habitualmente eran un estorbo, servíanlhe para poder quecerse ou enfriarse rápidamente. Cando saía dos escondites, extendía os brazos ao sol e quecíase. Cando os plegaba, cobríase e conservaba o calor. Se os extendía na sombra, enfriábase. Nom era um dinosaurio especialmente exitoso, e apenas tinha importancia rodeado dos primos jurásicos, que eram os máis grandes, os máis fortes, os máis poderosos.
Pero toda esa forza nom lhes valéu de nada. Porque um meteorito chocóu contra a terra. O planeta cobréuse de polvo nom um día nem um ano : centos de anos. A terra enfrióuse e os grandes dinosaurios, entre o frío e a falta de comida, remataron extinguíndose. Mentras tanto, o pequeno Archeopterix saía e extendía os séus brazos ao escaso sol e quecíase o suficiente para seguir vivo. Junta él, ums pequenos e curiosos animáis, coma ratos, completamente inadvertidos ata entón, nom só sobrevivían, senón que, gracias a que tinhan pelo para combater o frío, ían en aumento : eram os mamíferos.
Ao cabo dums poucos milhóns de anos, o panorama na terra cambeara completamente. Extintos tantos animáis, o que había, sobre todo, eran mamíferos, que comezaban a existir numha variedade inmensa, e, entre os saurios, apenas os lagartos máis pequenos. E Archeopterix. Archeopterix, pouco a pouco, siguéu cambeando. Os brazos longos, seguiron adaptándose, e as escamas medraron ainda máis, ramificándose. Um día, um archeopterix escapóu dum depredador com umha técnica nunca usada ata entón : voando. Aqueles brazos tan raros, evolucionados para quecerse, serviran para algo completamente distinto : voar.
O méu filho mirábame um pouco extranhado, i entón eu sinaléi aos paxaros que tinhamos diantes : eses, e todos os paxaros da terra, son descencentes de aquel dinosaurio tan ridículo : o Archeopterix. O único que tivo éxito. O que sobrevivéu.
Esta historia que eu lhe contaba, é umha historia real. É Historia. E contém umha lecçom importante que eu quería transmitir ao meu filho : está bem adaptarse ao entorno, está bem ser eficiente, bó no mundo e na sociedade. Pero, cando as cousas cambian, é fundamental ter algumha desas cousas tan extranhas, que habitualmente parece que nom sirven para nada, como os brazos ridículos do Archeopterix. Porque nós nom temos que esperar a que chegue um meteorito : as cousas já cambean, dia a día, moi depresa, ó noso arredor. E apostar a nosa supervivencia á especializaçom de umha habilidade é perigosísimo.
Por eso eu dígolhe ao meu filho que sí, que estude, que aprenda cousas úteis, que seja médico, enxenieiro, ou mariscador. Que seja válido e eficiente na sociedade. Pero que lea comics, filosofía, paleontología e poesía. Que aprenda música clásica e pintura moderna. Que visite pobos abandoados, que conheza culturas, que caminhe polo monte de noite. Que fale cós animáis, coas plantas, que lea na praia as marcas da marea, que calcule o tránsito dos planetas. Que faga cousas completamente inúteis, absurdas, que nom valen para nada. Porque um día esas cousas nom só lhe podem salvar a vida, senon que serán as alas que, coma ao Archeopterix, lhe poden fazer, no futuro, voar.
1 comentario
Milton -
Claro q esas cosas raras q nos distinguen de los demás en mi caso son sólo pasatiempos, y no se si uno puede sobrevivir en un futuro sólo con pasatiempos.
Ojalá